Kontynuujemy cykl publikacji utrwalonych w fotograficznych kadrach i zachowanych na kartach pocztowych widoków Brodnicy, jakiej już nie ma. W tym wydaniu Super Brodnicy ruszamy w kolejną sentymentalna podróż po mieście sprzed wielu lat.
Oglądając piękne karty pocztowe warto wiedzieć, że pierwsze wzmianki o otwartej korespondencji (później zwanej kartą korespondencyjną) pochodzą z XVIII w. W tym czasie w Paryżu działała. „Mała Poczta”, która oprócz listów dostarczała otwarte dla wszystkich karty na korespondencję. Taka korespondencja wzbudziła zainteresowanie ponownie w XIX wieku. W USA senat zezwolił aby drukowane prywatnie karty mogły być wysyłane pocztą. Mieszkaniec Filadelfii taką właśnie kartkę wysłał na swój własny adres. Zastrzegł sobie do niej prawa, które natychmiast odsprzedał właścicielowi składu materiałów piśmienniczych Hymanowi L. Limanowi. Firma :The Lipman Cards” wydawała kartki z ozdobnym ornamentem oraz napisem „Karta pocztowa Lipmana z patentem”. Sprzedaż tych kart zakończyła się w 1873 roku, gdy poczta USA wprowadziła do obiegu pierwsze oficjalne karty pocztowe.
Wojna w 1870 roku francusko – pruska przyspieszyła wykorzystanie kart pocztowych przez jedną jak i drugą stronę. Cenzorom wojskowym taka korespondencja zdecydowanie ułatwiała pracę.
Dziś Czytelnikom proponuję zerknąć na kilka wielkoobrazkowych kart pocztowych. Na takich kartach można zobaczyć najciekawsze architektonicznie budynki w Brodnicy.
Pierwsza z kart wieloobrazkowych wydana przez introligatora Ericha Janitzkowskiego z Torunia wysłana została do Koloni 28 sierpnia 1899 roku. To karta z tzw. długim adresem czyli z jedną stroną przeznaczoną do wpisania adresu i drugą z zdjęciami Strasburga Westpr. czyli Brodnicy. To karta z tzw. Pozdrowieniami – Gruss aus Strasburg Westpr. Wykonana została metodą kolorowego sitodruku. Przedstawia od lewej: Bramę Chełmińską, wieżę zamkową, Gimnazjum Królewskie, panoramę miasta (widok od zachodu) i fragment ulicy Mostowej. Budynki zachowały się do naszych czasów ale ich otocznie uległo zmianie. Dodatkowo karta została ozdobiona akcentami kwiatowymi. Nadawca karty wykorzystał skrawki wolnego miejsca na karcie obok zamieszonych zdjęć, na przekazanie krótkiej korespondencji adresatowi. Taki sposób pisania wynikał z rygorystycznego przestrzegania zasady, że nie wolno zapisywać korespondencją strony, gdzie wpisuje się adres. Na odwrocie karty widnieją dwa stemple – jeden poczty nadania, czyli Strasburga Wesstpr. z datą nadania 25.08.1899 i poczty w Koloni 26.08.1899. Tak szybko kiedyś, ponad 100 lat temu, działała poczta.
Błyskawiczna kariera karty korespondencyjnej wykazała potrzebę istnienia taniej i krótkiej korespondencji. W 1869 roku na terenie Austrii, sprzedano pond 3 miliony egzemplarzy kart. Poczta północnoniemiecka w 1870 roku wprowadziła Correspondenz-Karte a w Prusach rozporządzeniem kanclerza Ottona von Bismarcka wchodzi karta o nazwie „Postkarte”. W Rosji natomiast dwa lata później wprowadzono „Otkrytoje pismo”. Normalizacji wielkości kart korespondencyjnych dokonał Światowy Związek Pocztowy w Bernie w1874 roku ustalając ich wymiar na 90 x 140 mm. Późniejsze regulacje z 22.11.1925 r. dopuszczały również do obiegu takie, które posiadały wielkości 105 x 148 mm.
Fot. 2
W mojej kolekcji posiadam kilka kart wieloobrazkowych przedstawiających najczęściej fotografowane brodnickie obiekty . Kolejna taka karta wykonana została w pionie z aż dziesięcioma zdjęciami najciekawszych wg. wydawcy obiektów miasta. Wydana została przez brodniczanina Kazimierza Wojciechowskiego, pierwszego polskiego drukarza w Brodnicy, który był właścicielem drukarni od 1882 r., księgarni i sklepu papierniczego przy Małym Rynku 23. Był on także wydawcą od 1899 roku „Ziemi Michałowskiej. Gazety Brodnickiej”. Karta ta zawiera fotografie wielu brodnickich zabytków i zabudowę centrum miasta. Rzędami od góry pokazano zdjęcia: widok ogólny miasta, z lewej strony - fragment ul. Mostowej, Mały Rynek, wieża Bramy Mazurskiej, Magistrat a po przeciwnej stronie; ul. Hallera z w głębi widocznym Ratuszem, Szkoła Podstawowa, wieża zamkowa, Duży Rynek i w środku kościół farny. Wysłana została 21 kwietnia 1910 roku. Korespondencja w języku niemieckim. Jest czarno-biała.
Fot. 3
Następna karta wieloobrazkowa zbliżona jest wyglądem do poprzedniej i też jest w kolorze czarno – białym. Wydana została przez tego samego wydawcę, co poprzednio prezentowana, czyli przez Kazimierza Wojciechowskiego. Wysłana została do Berlina pocztą wojskową (Feldpost) 13 lutego 1915 roku. Na karcie znajdują się zdjęcia umiejscowione rzędami od góry i od lewej strony: ul. Mostowa, panorama miasta – widok na kościoły i wieżę ratuszową, Brama Chełmińska, budynek sądu i klasztoru, kościół farny, Duży Rynek – pierzeja zachodnia z widokiem na siedzibę Banku Spółdzielczego i północna, Urząd Celny, Duży Rynek - pierzeja wschodnia, Gimnazjum Królewskie, most i wieża Bramy Mazurskiej, wieża zamkowa i Magistrat. Taka forma karty pocztowej – co prawda przy pomocy szkła powiększającego – ale pozwala dostrzec ciekawe obiekty dawnej Brodnicy. Można porównać sobie dzisiejszy wygląd poszczególnych budynków, ulic i panoramy miasta, pokazany na karcie pocztowej z aktualnym wyglądem.
Fot 4 i 4 b - małe foto
Ciekawa kolejna karta wieloobrazkowa została wydana przez Adolfa Furicha, właściciela od 1880 roku drukarni, księgarni i czytelni mieszczącej się na roku ulic Kopernika (dawniej Cukrowa) i Farna, który był także pierwszym wydawcą brodnickich widokówek. Karta została wysłana w sierpniu 1900 roku do Königsbergu w Bawarii. Na karcie widnieje fotografia Dużego Rynku – pierzeja północna z wieżyczką ratusza, Brama Chełmińska, panorama miasta – widok od południowego wschodu, poniżej – zamieszczono zdjęcie gmachu sądu oddanego do użytku w 1898 roku a dolna fotografia przedstawia budynek gimnazjum. Dodatkowo wokół fotografii umieszczono ozdobniki w postaci rysunków kwiatów. Karta została wydana w serii pozdrowień - czyli Gruss aus Strasburg Westpr. Karta ta znana jest także w innej odmianie polegającej na załączeniu fotografii koszar wojskowych zamiast gmachu sądu. To karta z tzw. długim adresem
Wszystkie zaprezentowane karty pocztowe pochodzą ze zbiorów autora.
Tekst i fot. Marek Ewertowski
Napisz komentarz
Komentarze